فسیل آمونیت چیست ؟ امونیت چه خواصی دارد؟

آمونیت‌ها، یکی از شاخص‌ترین گروه‌های فسیلی، صدف‌های مارپیچی دریایی با تاریخچه‌ای چند صد میلیون ساله هستند که علاوه بر اهمیت علمی، در فرهنگ‌های مختلف نیز جایگاه ویژه‌ای داشته‌اند. این مقاله به بررسی جنبه‌های مختلف زندگی، شکار، زیستگاه، اندازه، تاریخچه تکاملی و اهمیت فرهنگی آمونیت‌ها می‌پردازد و در انتها خواص فیزیکی و متافیزیکی آن‌ها را بررسی می‌کند.

شواهد شکار آمونیت‌ها

بسیاری از صدف‌های آمونیت در لایه‌های فسیلی با سوراخ‌های گردی یافت شده‌اند که پیش‌تر تصور می‌شد ناشی از چسبیدن صدف‌پایان‌ها (لیمپت‌ها) به آنها باشد. اما با بررسی دقیق‌تر، شکل مثلثی این سوراخ‌ها، اندازه و فرم خاصشان، به همراه وجودشان در هر دو طرف صدف‌ها که به نواحی فک بالا و پایین مربوط می‌شود، نشان می‌دهد که این سوراخ‌ها در واقع جای گاز گرفتن یک خزنده دریایی متوسط‌جثه موسازور بوده است که به عنوان شکارچی آمونیت‌ها عمل می‌کرده است. 

زیستگاه و رفتار آمونیت‌ها

بر اساس تحقیقات علمی، برخی آمونیت‌ها در مناطق خاصی مانند چشمه‌های سرد زیستی زندگی می‌کردند و حتی در همین مناطق تولیدمثل داشتند. بررسی‌های دقیق با استفاده از فناوری‌های نوین مانند آنالیز سنکرترون نشان داده است که بقایای لارو سخت‌پوستان و نرم‌تنان در حفره دهانی برخی آمونیت‌ها یافت شده که نشان می‌دهد این موجودات از پلانکتون تغذیه می‌کردند. همچنین شواهدی وجود دارد که آمونیت‌ها برای فرار از شکارچیان خود، مانند سفالوپدهای امروزی، جوهر ترشح می‌کردند که این جوهر گاهی در نمونه‌های فسیلی باقی مانده است.

کالبدشناسی صدف و تنوع آن

صدف آمونیت از دو بخش اصلی تشکیل شده است: بخش محفظه‌دار به نام فراگموکون (phragmocone) و محفظه بدن (body chamber). فراگموکون شامل حجره‌هایی است که با سپتا (دیواره‌های نازک) از هم جدا می‌شوند. تنها آخرین و بزرگ‌ترین حجره، محل سکونت جانور زنده بوده و با رشد جانور، حجره‌های جدید بزرگ‌تر به مارپیچ صدف افزوده می‌شد.

صدف‌های آمونیت به دو نوع درون‌پیچ (involute) و برون‌پیچ (evolute) تقسیم می‌شوند. در نوع درون‌پیچ، لایه خارجی صدف روی مارپیچ‌های قبلی را می‌پوشاند، مانند گونه Anahoplites، و در نوع برون‌پیچ، این پوشش وجود ندارد، مانند Dactylioceras.

درون صدف، لوله باریکی به نام سیفونکل (siphuncle) قرار دارد که از بدن جانور به داخل حجره‌ها امتداد می‌یابد و به آمونیت امکان تنظیم شناوری با تخلیه آب حجره‌ها را می‌دهد.

تفاوت آمونیت‌ها با ناتیلوس‌ها

یکی از تفاوت‌های کلیدی، محل عبور سیفونکل است؛ در آمونیت‌ها سیفونکل در لبه شکمی سپتا قرار دارد ولی در ناتیلوس‌ها از وسط سپتا عبور می‌کند.

سپتا و الگوهای درز (Suture Patterns)

سپتا در آمونیت‌ها دارای برآمدگی‌ها و فرورفتگی‌های پیچیده‌ای است که در ناتیلوس‌ها ساده‌تر است. این الگوها شامل سدل (قله‌ها) و لوب (دره‌ها) هستند که در چهار ناحیه صدف به نام‌های شکمی، جانبی، ناف‌گونه و پشتی تقسیم می‌شوند.

سه نوع الگوی اصلی درز در آمونیت‌ها وجود دارد:

• گونیاتیتی (Goniatitic): ساده و بدون تقسیم، مربوط به دوران پالئوزوئیک

• سراتیتی (Ceratitic): لوب‌های دندانه‌دار و سدل‌های گرد، مربوط به دوره تریاس و برخی کرتاسه

• آمونیتی (Ammonitic): پیچیده و چندبخشی، متعلق به ژوراسیک و کرتاسه و ارزش زیست‌چینه‌شناسی بالا

اندازه آمونیت‌ها

کوچک‌ترین آمونیت شناخته شده متعلق به گونه ماکسیمیتس از دوره کربونیفر بالایی است که قطر صدف‌های بالغ آن تنها به ۱۰ میلی‌متر می‌رسید. در مقابل، تعداد کمی از آمونیت‌های دوره ژوراسیک پایین و میانی به قطر بیش از ۲۳ سانتی‌متر می‌رسیدند. آمونیت‌های بزرگ‌تر در دوره‌های اواخر ژوراسیک و اوایل کرتاسه دیده می‌شوند؛ برای مثال، گونه تایتانیتس در جنوب انگلستان به قطر ۵۳ سانتی‌متر و گونه پاراپوزوزیا سپپنرادنسس در آلمان به طول حدود ۲ متر می‌رسد. بزرگ‌ترین آمونیت آمریکای شمالی به نام پاراپوزوزیا برادی با قطر صدف ۱۳۷ سانتی‌متر شناخته شده است.

تاریخچه تکاملی آمونیت‌ها

آمونیت‌ها احتمالاً از ناتیلوییدهای دارای صدف مستقیم در اوایل دوران دویون منشا گرفته‌اند و به تدریج از طریق فرم‌های انتقالی صدف‌های خود را به شکل مارپیچی و پیچ‌خورده تغییر دادند. آنها طی دوره‌های مختلف زمین‌شناسی مانند انقراض‌های کلوازر، هنگنبرگ، کاپیتانیان و انقراض گسترده پایان پرمین به حیات خود ادامه دادند اما تنوع گونه‌ای آنها به‌طور مکرر کاهش یافت. گروه کراتیتیدا در دوره پرمین غالب بود. پس از انقراض پایان تریاس، آمونیت‌ها به سرعت در دوره ژوراسیک تنوع یافتند. در اواخر کرتاسه حداقل ۵۷ گونه وجود داشت که همگی در انقراض K-Pg منقرض شدند؛ انقراضی که احتمالاً به دلیل اسیدی شدن اقیانوس‌ها بر اثر برخورد شهاب‌سنگ چیکشولوب رخ داد. ناتیلوییدها به دلیل تفاوت در روش تولید مثل توانستند این بحران را پشت سر بگذارند.

اهمیت فرهنگی آمونیت‌ها

در فرهنگ اروپا در قرون وسطی، فسیل‌های آمونیت را به نام «سنگ مار» می‌شناختند و معتقد بودند این سنگ‌ها مارهای سنگ‌شده هستند که با قدیسان و نیروهای جادویی ارتباط دارند. برخی از آنها را با سر مار حکاکی یا نقاشی می‌کردند و برخی دیگر تصور می‌کردند این‌ها فضولات سنگ‌شده کرم‌ها هستند که برای دفع جادوگران به کار می‌روند. در آیین هندو، آمونیت‌های رودخانه گاندکی در نپال به عنوان تجسمی از خدای ویشنو شناخته می‌شوند. همچنین سبک معماری آمونیت در بریتانیا از شکل‌های مارپیچی این فسیل‌ها الهام گرفته است.

خواص فیزیکی و متافیزیکی آمونیت

آمونیت‌ها به دلیل ساختار مارپیچی زیبا و قدمت بسیار بالای خود، نه تنها از نظر علمی اهمیت دارند بلکه خواص متافیزیکی خاصی نیز به آنها نسبت داده شده است. از نظر فیزیکی، آمونیت‌ها اغلب از کربنات کلسیم تشکیل شده و صدف‌های آنها با گذشت زمان به سنگ‌های معدنی سخت و مقاوم تبدیل شده‌اند. متافیزیکی، آمونیت‌ها نمادی از تحول، محافظت و جریان انرژی مثبت در زندگی به شمار می‌آیند و گفته می‌شود که انرژی‌های منفی را دفع کرده و احساس آرامش و تمرکز را افزایش می‌دهند. همچنین اعتقاد بر این است که استفاده از آمونیت‌ها می‌تواند به افزایش خلاقیت و هماهنگی بین ذهن و جسم کمک کند.

اگر به دنبال سنگی با تاریخچه‌ای غنی و انرژی‌های اسرارآمیز هستید، آمونیت‌های اصل و باکیفیت گوهران شاپ بهترین انتخاب شما خواهند بود؛ همراه با تضمین اصالت و راهنمایی تخصصی، تجربه‌ای بی‌نظیر از دنیای جواهرات فسیلی را برایتان فراهم می‌کنیم.